Ofsayt nedir...

Futbolu bildiğini iddia edenlere ilk sorulan soru, “Söyle bakalım ofsayt nedir?” olur. Zor bir kural olarak kabul edilen ofsayt için “anlaması zor” etiketi yapıştırılmıştır. Aslında gayet basittir...

Daha önemli olansa ofsaytın bir felsefesi ve anlamı olmasıdır.

Çünkü ofsayt futbolun bugünkü temelinin üzerine kurulduğu belki tek kuraldır.

OFSAYTIN TARİHİ

Ofsayt kuralının, 1863’te yazılan ilk kural kitapçığından beri var olduğunu biliyoruz. Bu da aslında, 1863’ten önce de ofsayt kuralının uygulandığına dair önemli bir kanıt.

Demek ki biraz daha geriye gitmemiz gerekiyor...

Bildiğimiz haliyle ancak biraz daha farklı olarak futbolun İngiltere’de ilk ortaya çıkışı, özel okulların bahçeleri olarak kabul edilir.

Farklı olan yanı elle oynamaya ve rakibin kaval kemiğine tekme atmaya izin vermesiydi ki 1863’teki kuralların yazımı sırasında ikiye bölünmeye neden olacaktı; futbol ve rugby.

1800’lerin başında, özel okullarda oynanan ve rugby ile futbol karışımı bu oyunu ilk kez bir dizi kuralla belirleyen, dönemin önemli okullarından temsilcilerin bir araya gelmesiyle yazılan 1848 tarihli Cambridge Rules (Cambridge Kuralları) olur.

Okulların duyuru panosuna asıldığında, futbolun ilk yazılı kuralları olarak tarihe geçti.

Orijinal kopyası bulunmayan Cambridge Kuralları, futbolu rugbyden ayırarak, topu eline alarak koşmanın yasaklaması, sadece havadan ya da oyuncunun kendi ayağından seken topları elle tutmaya izin veriyor olması nedeniyle, modern futbola geçiş olarak kabul edilir.

Cambridge Kuralları'nı bu kadar özel yapan ise topla son oynayan oyuncu ile kale arasında 4 savunmacının bulunması yani ofsaytın yer almasıdır.

NEDEN OFSAYT DİYE BİR KURAL VAR?

1800’lerin başına geri dönüyoruz... Futbol oynarken, rakip kalenin önünde, top gelirse hemen gol atabilmek için bekleyen, “tembeller” yüzünden...

Futbolda gol atmanın bu kadar kolay olmaması gerekiyordu çünkü bu bir oyundu ve rakip kalenin önünde beklemek de “hile” kabul ediliyordu.

Bu oyunun amacı gol atmaksa, bu kadar sinsice yapılamazdı.

Hücum eden takıma karşı rakibin kendisini savunmaya hakkı vardı, adil olan ise savunmasında futbolcu yokken rakibe karşı hücuma geçmemekti. Çünkü savunma haktı.

Eğer, 3’ten fazla rakip oyuncu yoksa, kaleye doğru pas veremezdiniz, topu kaleye kadar sürmek durumundaydınız, paslaşarak kaleye gitmek yasaktı.

1863’te, futbolun ilk resmi yazılı kuralları koyulurken ofsayt “en az 3 oyuncu” olarak yer almıştı.

O tarihte futbolda henüz “kaleci” diye bir kavram bulunmadığını da ekleyelim.

“ERKEKLİK” MESELESİ

Jonathan Wilson, Futbol Taktikleri Tarihi kitabında, ofsayta biraz daha Britanyalılık ekliyor:

“Topun ayakla sürüldüğü oyunun hakim olması, daha çok ofsayt kuralının öncüsü Altıncı Kural yüzündendi: ‘Bir oyuncu topa vurduğunda, kendisiyle aynı takımdan biri rakibin gol çizgisine daha yakınsa oyun dışıdır ve oyuna dahil oluncaya kadar ne kendisi topa dokunabilir ne de herhangi bir şekilde başkasının bunu yapmasını engelleyebilir.’ Kısacası, paslar ya yanlara ya da geriye doğru olmak zorundaydı; bir İngiliz erkeği doğrudan hedefe hareket etmenin şüphe uyandırıcı bir şekilde kurnazca ve erkeklik dışı olduğuna inandığından aksi asla kabul edilemezdi.”

Bir başka deyişle, rakip savunmada yeteri kadar güçlü değilse, topu ayağında tutan oyuncu tek başına kaleye kadar gider, kaleye doğru pas vermek “erkekliğe sığmaz”!

OFSAYTIN DEĞİŞİMİ

Ofsayt kuralı Cambridge’de “3’ten fazla oyuncu” olma şartını koymuştu. 1863’te FA’in kurallarında topun ilerisinde kalan tüm oyuncular ofsayt kabul ediliyordu. 1866’da “en az 3 oyuncu” olarak değiştirildi. Bu kurallarda, ofsayttaki oyuncu oyun dışı kabul ediliyordu ve rakip oyuncu topa dokunduktan sonra yeniden oynayabiliyordu.

Kural 1925’te 2 oyuncuya indirildi. 1990’da bugünkü haline geldi; “Rakip kale çizgisine toptan ve sondan ikinci rakip oyuncudan daha yakın olan oyuncu ofsayttır.”

Ancak kural detaylandırıldıkça işler karmaşıklaşmaya başlamıştı.

1995’te kurala pasif ofsayt yani topla oynama niyeti olmayan oyuncu eklendi.

2005’te, gol atmanın yasak olduğu el ve kolun ofsaytta sayılmamasına karar verildi, sonrasında bu karar değişse de 2018’de yeniden eklendi.

Ofsaytın son hali ise VAR ile topun oynandığı son anın kamera görüntüsü üzerinden bilgisayar ile ölçüm yapılarak “ayak parmak ucunun 1 cm önde olmasına” kadar geldi.

Gelenekçi İngilizler için bugünkü ofsayt, kuralın var olma nedenine aykırıdır.

OFSAYT NEDİR?

2019-2010 FIFA Oyun Kuralları kitabına göre, ofsaytta bulunmak bir ihlal değildir, kafası, vücudu ve ayakları rakip takımın yarı sahasında ise ve rakip takımın kale çizgisine toptan ve sondan ikinci rakip oyuncudan daha yakınsa oyuncu ofsayttadır.

Bu oyuncu, takım arkadaşından gelen topa dokunursa, rakibin görüş açısını kapatıp topla oynamasını engellerse veya top için rakibiyle mücadeleye girerse ofsayt ihlal edilmiştir.

Sondan ikinci rakip oyuncu ile aynı hizada olmak ofsayt değildir ve bugünkü ofsayt kuralında topun ayaktan çıktığı an dikkate alınır.

Ofsayt aslında zor bir kural değildir ancak oldukça fazla detayı bulunmaktadır.

Bugün uygulanan ofsayt kuralında, topla oynamanın dışında, ofsayttaki oyuncunun rakibi engellemesi, aksiyonunu etkilemesi de ihlal kabul edilir. Ayrıca top direkten döndüğünde ya da kurtarılarak sektiğinde de ofsaytta bulunan oyuncu yine ihlal etmiş sayılır.

OFSAYT TAKTİĞİ

Futbolun bilinen en eski taktiklerinden biri, ofsayt taktiğidir.

Kurallı futbol oynanmaya başlandığı dönemde, savunmada 3 futbolcu beklerken diğerleri hücumda kalıyordu. Ofsayt taktiği de savunmadaki adamları ileride bırakıp rakibi tek adamla top sürerek kaleye gitmek zorunda bırakmaktı.

Değişen ofsayt uygulamalarıyla birlikte ofsayt taktiği de değişti. 1900’lerin başında İngiltere’de sıkça uygulanan ofsayt taktiğinin yaratıcısı, 1. Dünya Savaşı öncesinde Newcastle United’da oynayan İrlandalı Bill McCracken olarak kabul edilir.

İngiliz yazar Andrew Ward’ın, “Futbolun En İlginç Maçları” adlında kitabında, McCracken’in en az 3 oyuncu olma zorunluluğunu kullanarak, rakibin ofsayta düşmesini beklemek yerine ofsayta düşürülebileceğini öne sürdüğü anlatılır.

Ofsayt taktiğinin bugünkü hali ise Arjantinli teknik adam Osvaldo Zubeldia tarafından geliştirilmiştir. Taktik faul ve duran top organizasyonlarını da önceden çalışması ile tanınan Zubeldia, ofsayt için şu ifadeleri kullanmıştı:

“Ofsayt kuralına inanıyorum çünkü rakibin moralini bozuyor. Bir forvet oyuncusu 5 kez ofsayta düşerse, rakip yarı alana girerken ve pas verirken korkmaya başlar.”

Ofsayt taktiği, rakip hücum oyuncusu topla ileriye pas vermeden tüm savunmacıların, en öndeki rakip oyuncunun arkasına geçmesi olarak tarif edilir.